พายุเด็กผู้ชาย-ผู้หญิง “เอลนีโญ กับ ลานีญา”

ที่เรียกว่าพายุสองพี่น้องก็เพราะว่า El Niño หรือ ในภาษาไทยเขียนว่า เอลนีโญ เป็นคำที่มาจากภาษาสเปนซึ่งแปลว่า “เด็กผู้ชาย” และ La Niña เขียนว่า ลานีญา เป็นคำที่มาจากภาษาสเปนซึ่งแปลว่า “เด็กผู้หญิง” ซึ่งเป็นคำศัพท์ที่นักวิทยาศาสตร์ใช้เรียกแทนปรากฏการณ์ทางรูปแบบสภาพภูมิอากาศที่ขัดแย้งกัน

เอลนีโญ El Niño เจ้าเด็กผู้ชาย-ภัยแล้ง

ชื่อ เอลนีโญ นั้นถูกตั้งโดยชาวประมงในอเมริกาใต้ที่สังเกตเห็นถึงกระแสน้ำอุ่นในมหาสมุทรแปซิฟิกในช่วงปี 1600 และเด็กผู้ชายคนนี้ยังมีชื่อเต็มว่า El Niño de Navidad หรือเด็กผู้ชายแห่งคริสมาสต์ เนื่องจาก เอลนีโญจะเกิดขึ้นสูงสุดในช่วงเดือนธันวาคมซึ่งเป็นเดือนที่มีเทศกาลคริสมาสต์นั่นเอง

ในช่วงที่เกิดปรากฏการณ์ "เอลนีโญ" นั้น ลมค้า จะอ่อนกำลังลง น้ำอุ่นจะถูกดันไปในฝั่งตรงกันข้ามกับสภาวะปกติ โดยจะดันกลับไปทางทิศตะวันออกไปยังชายฝั่งตะวันตกของทวีปอเมริกา

ปรากฏการณ์ "เอลนีโญ" กับ ภัยแล้ง

โดยเอลนีโญสามารถส่งผลต่อสภาพอากาศของเราได้อย่างมาก เนื่องจากน้ำอุ่นทำให้กระแสน้ำในมหาสมุทรแปซิฟิกเคลื่อนตัวไปทางใต้จากตำแหน่งที่เป็นกลาง และด้วยการเปลี่ยนแปลงนี้ ภูมิภาคเอเชีย และ ออสเตรเลียจะขาดฝน และ เกิดความแห้งแล้ง และในทางตรงกันข้าม พื้นที่ทางตอนเหนือของสหรัฐอเมริกาและแคนาดาจะชื้นกว่าปกติและมีน้ำท่วมเพิ่มมากขึ้น

ปรากฏการณ์เอลนีโญยังส่งผลกระทบอย่างมากต่อสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลนอกชายฝั่งแปซิฟิกอีกด้วย ในสภาวะปกติ การที่น้ำขึ้นมาจะนำน้ำจากส่วนลึกขึ้นสู่ผิวน้ำ น้ำนี้เย็นและอุดมไปด้วยสารอาหาร ในช่วงเอลนีโญ แพลงก์ตอนพืชนอกชายฝั่งก็จะมีจำนวนน้อยลง สิ่งนี้ส่งผลต่อปลาที่กินแพลงก์ตอนพืช และส่งผลต่อทุกสิ่งที่กินปลาด้วย น้ำทะเลที่อุ่นกว่ายังสามารถนำพันธุ์สัตว์เขตร้อน เช่น ปลาทูน่าหางเหลืองและปลาทูน่าอัลบาคอร์

“เอลนีโญ – ลานีญา” สอนเด็กเข้าใจพายุสองพี่น้อง กับผลกระทบโลกร้อน

ลานีญา La Niña เด็กหญิงตัวเล็ก ๆ-พายุ ฝนฟ้าคะนอง

ลานีญา La Niña แปลว่า เด็กผู้หญิง ในภาษาสเปน โดยลานีญามีผลตรงกันข้ามกับเอลนีโญ ในช่วงเหตุการณ์ลานีญานั้นลมค้าจะรุนแรงกว่าปกติ ส่งผลให้กระแสน้ำอุ่นเข้าสู่เอเชียมากขึ้น นอกชายฝั่งตะวันตกของทวีปอเมริกา ปริมาณน้ำเพิ่มขึ้น ส่งผลให้น้ำเย็นที่อุดมด้วยสารอาหารขึ้นสู่ผิวน้ำ

น้ำเย็นในมหาสมุทรแปซิฟิกเหล่านี้ดันกระแสน้ำพุ่งไปทางเหนือ สิ่งนี้มีแนวโน้มที่จะนำไปสู่ภัยแล้งทางตอนใต้ของสหรัฐอเมริกา และฝนตกหนักและน้ำท่วมในภูมิภาคเอเชีย และ ออสเตรเลีย

อุณหภูมิในฤดูหนาวจะอุ่นกว่าปกติในภาคใต้และเย็นกว่าปกติในภาคเหนือ และมากไปกว่านั้นเด็กผู้หญิงตัวน้อยๆ หรือ ลานีญา สามารถนำไปสู่ฤดูพายุเฮอริเคนที่รุนแรงยิ่งขึ้นได้อีกด้วย

ปรากฏการณ์ "ลานีญา" กับ พายุ ฝนฟ้าคะนอง

“ลมค้า” คืออะไร

โดยปกติแล้ว ในมหาสมุทรแปซิฟิก ซึ่งเป็นมหาสมุทรที่กั้นระหว่างทวีปเอเชีย และ ทวีปอเมริกา จะมีกระแสลมที่เรียกว่า “ลมค้า” หรือเป็นที่รู้จักในนักเดินเรือทั่วโลกในชื่อ Trade Wind เป็นกระแสลมที่ทำให้เรือจากท่าเรือยุโรปและแอฟริกาเดินทางไปยังอเมริกาใต้ และจากอเมริกาไปยังเอเชีย เป็นลมที่เรือพาณิชย์อาศัยประโยชน์จากมันจนถึงปัจจุบันนี้

ลมค้า หรือ ลมที่เป็นมิตรต่อการค้าเหล่านี้เกิดขึ้นได้อย่างไร?

ระหว่างเส้นศูนย์สูตรประมาณ 30 องศาเหนือและ 30 องศาทางใต้ของเส้นศูนย์สูตร ในภูมิภาคที่เรียกว่า "ละติจูดม้า" การหมุนของโลกทำให้อากาศเอียงไปทางเส้นศูนย์สูตรในทิศทางตะวันตกเฉียงใต้ในซีกโลกเหนือ และในทิศทางตะวันตกเฉียงเหนือในซีกโลกใต้ สิ่งนี้เรียกว่า “ปรากฏการณ์โบลิทาร์”

ปรากฏการณ์โบลิทาร์ ร่วมกับบริเวณที่มีความกดอากาศสูง ทำให้ลมที่พัดผ่านหรือลมค้าเคลื่อนตัวจากตะวันออกไปตะวันตกทั้งสองด้านของเส้นศูนย์สูตรพาดผ่าน "แถบ" 60 องศานี้

ลมค้า หรือ ลมที่เป็นมิตรต่อการค้า Trade Wind เป็นกระแสลมที่ส่งผลกับการเดินเรือ

ขณะที่ลมพัดไปประมาณ 5 องศาเหนือและใต้ของเส้นศูนย์สูตร ทั้งกระแสลมและมหาสมุทรจะหยุดลงในกลุ่มอากาศร้อนและแห้ง แถบ 10 องศารอบส่วนกลางของโลกนี้เรียกว่า "โซนการบรรจบกันระหว่างเขตร้อน" หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า "ความซบเซา"

• ความร้อนจากแสงอาทิตย์ที่รุนแรงในช่วงที่ซบเซาทำให้ลมค้าขายอุ่นขึ้นและชื้น
• โดยดันอากาศขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศเหมือนบอลลูนลมร้อน
• เมื่ออากาศสูงขึ้น อากาศจะเย็นลง
• ทำให้เกิดฝนและพายุต่อเนื่องในเขตร้อนและป่าฝน
• มวลอากาศที่เพิ่มขึ้นเคลื่อนตัวไปทางขั้วโลก แล้วจมกลับไปสู่พื้นผิวโลกใกล้กับละติจูดม้า
• อากาศที่กำลังจมทำให้เกิดลมค้าขายที่สงบและมีฝนตกเล็กน้อย และทำให้วงจรเสร็จสมบูรณ์

และด้วยลมค้านี่เอง ทำให้เกิดการพัดของกระแสน้ำอุ่นจากอเมริกาใต้ไปสู่เอเชีย และเพื่อแทนที่น้ำอุ่นนั้น น้ำเย็นจึงขึ้นมาจากส่วนที่ลึกกว่า โดยกระบวนการที่เรียกว่า น้ำผุด ซึ่งเอลนีโญและลานีญาเป็นรูปแบบสภาพภูมิอากาศที่ขัดแย้งกันและทำลายสภาวะปกติเหล่านี้

เอลนีโญ กับ ลานีญา คืออะไร? เราได้รับผลกระทบอะไรบ้างจากพายุสองพี่น้อง?

เอลนีโญ-ลานีญา กับ การเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศ (Climate Change)

เป็นที่ทราบกันดีว่า มนุษย์ คือตัวการสำคัญที่สร้างภาวะเรือนกระจกเป็นจำนวนมาก และส่งผลต่อธรรมชาติของพวกเราในปัจจุบัน และ การสร้างภาวะเรือนกระจกปริมาณมหาศาลของเรานี่เอง ทำให้ เหตุการณ์ เอลนีโญ และ ลานีญา บ่อยครั้งขึ้น

โดยมีการเปรียบเทียบ ด้วยการจำลองระหว่างปี 1901-1960 กับการจำลองระหว่างปี 1961-2020 ผลลัพธ์ส่วนใหญ่แสดงให้เห็นถึง “ความแปรปรวน” ของปรากฏการณ์เอลนีโญที่เพิ่มขึ้น  โดยความแปรปรวนที่รุนแรงมากในปรากฏการณ์เอลนีโญ หลังปี 1960 ซึ่งเป็นช่วงที่มนุษย์เริ่มปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากขึ้น

และการเกิดเหตุการณ์ เอลนีโญ-ลานีญา ที่บ่อยขึ้นก็ส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศ และ ภาวะโลกร้อน เนื่องจากสภาพอากาศไม่เป็นไปตามฤดูกาลที่ควรเป็น

ทั้ง เอลนีโญ-ลานีญา และ การเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศ นั้นเป็นสาเหตุของกันและกัน โดยมีมนุษย์เป็นตัวการสำคัญที่ส่งผลต่อวิกฤติการณ์นี้

เอลนีโญ-ลานีญา ผลกระทบ Climate Change ฝีมือมนุษย์

เราได้รับผลกระทบอย่างไรจากสองพี่น้อง เอลนีโญ-ลานีญา?

โดยปกติแล้ว เอลนีโญ และ ลานีญา จะมีความยาวของปรากฏการณ์นี้อยู่ที่ 9-12 เดือน โดยจะเกิดขึ้นทุกๆ 2 ถึง 7 ปี แต่ด้วยฝีมือมนุษย์อย่างเรา ๆ ที่สร้างมลภาวะปริมาณมหาศาล จนส่งผลกระทบต่อชั้นบรรยากาศ  และ ธรรมชาติ ทำให้ปรากฏการณ์สองพี่น้องนี้มีความยาวนานกว่าที่ควรเป็น

โดยช่วงต้นปี 2023 ในเดือนมีนาคม ที่ผ่านมา การเผชิญภัยลานีญา ในทวีป เอเชีย และ ออสเตรเลีย ได้สิ้นสุดลง หลังจากเกิดลานีญาในโซนเอเชีย และ ออสเตรเลีย นานถึง 3 ปี ส่งผลให้หลาย ๆจังหวัดเผชิญกับปัญหาอุทกภัย พืชผักผลไม้ ไม่สามารถออกได้ตามฤดูกาล ไร่นาของเกษตรกรหลายรายได้รับความเสียหาย เศรษฐกิจที่กำลังฟื้นตัวจากไวรัสโควิด-19 ต้องชะลอตัวลง และถึงแม้ว่าเหตุการณ์อุทกภัยในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา อาจเกิดจากพายุต่างๆ แต่ ลานีญา ก็เป็นปัจจัยที่ทำให้ฝนมาเร็วขึ้น ส่งผลให้เกิดความแปรปรวนทางสภาพอากาศ และ ทำให้ต้องเผชิญกับปัญหาอุทกภัยยาวนานขึ้น

และไม่นานหลังจากการประกาศการสิ้นสุดลงของลานีญา ถัดไปเพียงแค่ 3 เดือน เอลนีโญ ก็ได้เริ่มต้นขึ้น โดยผู้เชี่ยวชาญคาดว่า 5 ปีต่อจากนี้ ปริมาณฝนจะน้อยกว่าค่าปกติ และมีความเสี่ยงที่จะเกิดภัยแล้งอย่างรุนแรงเป็นบริเวณกว้าง

ปรากฏการณ์เอลนีโญ นำมาซึ่งความแห้งแล้ง และ ลานีญา ทำให้เกิดน้ำท่วมและฝนตกหนัก ทั้งสองปรากฏการณ์ถือเป็นความเสี่ยงด้านสภาพภูมิอากาศที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียตะวันออกและแปซิฟิก โดยจะส่งผลกระทบกับเศรษฐกิจ GDP และการสูญเสีย รายได้ของคนในประเทศ โดยเฉพาะเกษตรกร รวมถึงสินค้าเพื่อบริโภค อาจมีการปรับราคาให้สูงขึ้น เนื่องจากเกษตรกรไม่สามารถสร้างผลผลิตให้เพียงพอต่อความต้องการได้