(1) สงครามรัสเซีย-ยูเครน

สงครามรัสเซีย-ยูเครน เริ่มต้นมาตั้งแต่ ปลายเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 มีแนวโน้มจะยืดเยื้อต่อไปในปี พ.ศ. 2566 และทำให้เกิดความหวั่นวิตกต่อประชาคมโลก เกรงว่าจะลุกลามกลายเป็นสงครามโลกครั้งที่สาม และสงครามนิวเคลียร์

สงครามรัสเซีย-ยูเครน ได้ทำให้เกิดความเสียหายอย่างรุนแรงต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนยูเครน โครงสร้างพื้นฐาน อาคารที่อยู่อาศัย โรงพยาบาล โรงเรียน มหาวิทยาลัยในยูเครนถูกถล่มทำลายอย่างหนัก ก่อให้เกิดการอพยพของประชาชนในยูเครนจากที่อยู่อาศัยของประชาชนในยูเครน และลี้ภัยไปยังประเทศอื่นๆ มากที่สุด ที่เคยเกิดขึ้นกับประเทศใดๆ ในโลก หลังสงครามโลกครั้งที่สอง

จากปฏิบัติการพิเศษทางทหารของรัสเซีย ทำให้สหรัฐอเมริกาและกลุ่มประเทศตะวันตกออกมาตรการ “แซงก์ชัน”(SANCTION) ลงโทษรัสเซีย ทางด้านการเงิน ธุรกิจ การเดินทาง การส่งออกสินค้าพลังงาน สร้างผลกระทบต่อทั้งรัสเซียและประเทศอื่นๆ ด้วย ที่ต้องพึ่งแก๊สธรรมชาติและน้ำมันจากรัสเซีย รวมทั้งผลกระทบต่อเนื่องกับวงการวิทยาศาสตร์ทั้งของโลกและรัสเซีย

รัสเซียเป็นประเทศใหญ่ มีประชากรประมาณ 143 ล้านคน ยูเครนเป็นประเทศเล็ก มีประชากรประมาณ 43 ล้านคน กองทัพรัสเซียมีกำลังพลและอาวุธยุทโธปกรณ์เหนือกว่ายูเครนมาก

รัสเซียเป็นประเทศที่มีอาวุธนิวเคลียร์มากที่สุดในโลกปัจจุบัน ส่วนยูเครนเคยมีอาวุธนิวเคลียร์มากเป็นอันดับสามของโลก แต่ได้ยกเลิกการครอบครองอาวุธนิวเคลียร์ทั้งหมด หลัง “ข้อตกลงร่วมกันบูดาเปสต์” (BUDAPEST MEMORANDOM) เมื่อ พ.ศ. 2537 ลงนามโดยผู้นำสามประเทศ คือ สหรัฐอเมริกา อังกฤษ และรัสเซีย เพื่อรับประกันความมั่นคงของประเทศยูเครน

โดยความสนับสนุนด้านอาวุธและด้านอื่นๆ ของสหรัฐอเมริกา กลุ่มประเทศยุโรปและนาโตแก่ยูเครน ทำให้สงครามรัสเซีย-ยูเครน ยืดเยื้อตลอดปี พ.ศ. 2565 และมีแนวโน้มจะยืดเยื้อต่อไปในปี พ.ศ. 2566

เนื่องจากรัสเซีย เป็นประเทศมหาอำนาจนิวเคลียร์อันดับหนึ่งของโลก และประธานาธิบดีรัสเซีย วลาดิเมียร์ ปูติน ประกาศจะใช้อาวุธมีผลสูงเชิงยุทธศาสตร์ถ้าจำเป็น ทำให้เกิดความหวั่นกังวลต่อการลุกลามเป็น “สงครามโลกครั้งที่สาม” และ “สงครามนิวเคลียร์” ซึ่งถ้าเกิดขึ้นก็จะไม่มีประเทศใดที่ “ชนะ” เพราะทุกประเทศที่เกี่ยวข้องจะ “แพ้” กันหมด

(2) โควิด-19 เป้าหมายสูงสุด วัคซีนสากล

ปลายปี พ.ศ. 2565 โลกได้ผ่อนคลายจากการระบาดใหญ่ (PANDEMIC) ของโควิด-19 มาเป็นโรคประจำถิ่นที่ต้องเฝ้าระวัง (ENDEMIC) ในปี พ.ศ. 2566 โลกก็ยังต้องเฝ้าระวังโควิด-19 กันต่อ แต่เป้าหมายที่เด่นขึ้นมาคือ การแสวงหาวัคซีนสากล ( universal vaccine) ที่จะป้องกันไวรัสโคโรนาได้ทุกชนิด

SPONSORED

ประเทศไทยได้ประกาศอย่างเป็นทางการ ยกเลิกโควิด-19 จากการเป็นโรคติดต่ออันตราย มาเป็นโรคติดต่อประจำถิ่น ตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2565 ประเทศต่างๆ หลายประเทศทั่วโลก ได้ประกาศให้โควิด-19 เป็นโรคติดต่อประจำถิ่นในช่วงเวลาใกล้เคียงกับประเทศไทย

จากสถานการณ์ของโควิด-19 ที่ผ่อนคลายลงมาก และการฉีดวัคซีนสร้างภูมิคุ้มกันร่วม แต่องค์การอนามัยโลก (WHO:World Health Organization) ยังคงเตือนถึงการแพร่ระบาดของโควิด-19 ซึ่งถึงแม้จะลดความรุนแรงลงและจำนวนผู้เสียชีวิตในประเทศส่วนใหญ่ลดลงไปมาก ก็ยังมีอีกหลายประเทศยากจน ที่ยังเข้าไม่ถึงวัคซีนโควิด-19

ความสนใจใหญ่สำหรับโควิด-19 ในปี พ.ศ. 2566 จะโฟกัสที่วัคซีนประเภทวัคซีนสากลหรือวัคซีนรวม ที่จะป้องกันไวรัสโคโรนาได้ทุกชนิด

ตั้งแต่เริ่มต้นการระบาดของโควิด-19 ก็มีความพยายามจากกลุ่มนักวิทยาศาสตร์จำนวนมากทั่วโลก ในการพัฒนาวัคซีนทั้งเฉพาะประเภทที่กำลังเป็นปัญหาหนักและวัคซีนสากล ทั้งที่เป็นกลุ่มประจำอยู่กับสถาบันการศึกษาและบริษัทเอกชน โดยความสนับสนุนด้านการเงินจากสถาบันและองค์กรที่เกี่ยวกับสุขภาพของประเทศต่างๆ และกลุ่มหรือองค์กรเอกชน ดังเช่น มูลนิธิบิลล์และเมลินดา เกตส์ (Bill and Melina Gates Foundation) ที่ได้ให้ทุนและการสนับสนุนตั้งแต่เดือนมกราคม พ.ศ. 2563 เป็นเงินมากกว่า 2 พันล้านดอลลาร์ สำหรับงานการวิจัยและพัฒนาวัคซีน การต่อสู้กับโควิด -19 ในด้านต่างๆ

นักวิทยาศาสตร์ได้ถอดรหัสจีโนมของไวรัสโคโรนา ตั้งแต่เริ่มต้นการระบาดของโควิด-19 ซึ่งทำให้การพัฒนาวัคซีนโควิด-19 เริ่มต้นและได้ออกใช้งานอย่างรวดเร็ว แต่ไวรัสโคโรนาก็กลายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว ทำให้ต้องมีการวิจัยและพัฒนาวัคซีนใหม่อย่างต่อเนื่อง

สำหรับเป้าหมายใหม่การวิจัยและพัฒนาวัคซีนสำหรับไวรัสโคโรนา มีความหวังกันว่า จะไม่ยากและยาวนานเท่ากับกรณีของไข้หวัดใหญ่และโรคเอดส์ ซึ่งนับเป็นเวลาหลายทศวรรษแล้ว ก็ยังไม่มีวัคซีนสากล สำหรับไข้หวัดใหญ่และโรคเอดส์

แต่กรณีของไวรัสโคโรนา ดูจะไม่กลายพันธุ์เก่งเท่าไวรัสไข้หวัดใหญ่ และจึงหวังกันว่า จะไม่ต้องรอเวลายาวนานเท่ากรณีของไข้หวัดใหญ่และโรคเอดส์

กลุ่มคณะนักวิทยาศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยดุก (DUKE UNIVERSITY) สหรัฐอเมริกา กล่าว (ตามรายงานของสำนักข่าว BBC เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2565) ว่า อาจจะได้เห็นวัคซีนสากลแรกสำหรับไวรัสโคโรนาเร็วที่สุดในปี พ.ศ. 2566

(3) กล้องโทรทรรศน์อวกาศแรกของจีน

ปลายปี พ.ศ. 2566 ประเทศจีนมีแผนจะส่งกล้องโทรทรรศน์อวกาศแรกของจีนขึ้นสู่อวกาศ เป็นกล้องโทรทรรศน์อวกาศเต็มตัวขนาดใหญ่ ไปโคจรในอวกาศคู่กับสถานีอวกาศของจีน

เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. 2565 จีนได้ส่งกล้องโทรทรรศน์เพื่อสำรวจดวงอาทิตย์ ชื่อ เอเอสโอ-เอส (ASO-S : Advanced Space - Based Solar Observatory) หรือ เกาฟู-1 (KAUFU-1) ไปโคจรอยู่ในอวกาศที่ระดับความสูง 720 กิโลเมตรเหนือพื้นผิวโลก เกาฟู - 1 จึงเป็นกล้องโทรทรรศน์ ของจีนที่ถูกส่งขึ้นสู่อวกาศแล้ว แต่เป็นกล้องโทรทรรศน์อวกาศมีเป้าหมายเฉพาะสำหรับการศึกษาดวงอาทิตย์

สำหรับโครงการใหม่ของจีน เป็นกล้องโทรทรรศน์หรือหอดูดาวอวกาศขนาดใหญ่เต็มตัวแรกของจีน ชื่อ ซุนเทียน ( XUNTIAN : สำรวจสวรรค์) หรือชื่อเป็นทางการว่า ซีเอสเอสที (CSST : Chinese Survey Space Telescope) เป็นกล้องโทรทรรศน์ชนิดแสง (Optical Telescope) มีกระจกรับแสงขนาด 2 เมตร มีขนาดใหญ่พอๆ กับรถบัส หนัก 15,500 กิโลกรัม ยาวหรือสูงพอๆ กับตึกสามชั้น มีขีดความสามารถการศึกษาดาราศาสตร์ในย่านความถี่ของรังสีอัลตราไวโอเลต-ใกล้ (Near -Ultraviolet) คล้ายกับของกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล ( Huble Space Telescope) ที่มีขีดความสามารถในการศึกษาดาราศาสตร์ย่านความถี่รังสีอินฟราเรดด้วย

กล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล มีกระจกรับแสงขนาด 2.4 เมตร ใหญ่กว่าของซุนเทียน แต่นักวิทยาศาสตร์จีนกล่าวว่า กล้องโทรทรรศน์อวกาศซุนเทียนมีกล้องถ่ายภาพ ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงกว่ามาก และเห็นได้กว้างกว่าของฮับเบิลมากถึง 300 เท่า

เปรียบฮับเบิลเห็นแกะหนึ่งตัว แต่ซุนเทียนจะเห็นแกะได้หลายพันตัว โดยจะเห็นรายละเอียดของแกะแต่ละตัวได้เท่ากับที่ฮับเบิลเห็น

องค์การอวกาศแห่งชาติจีน ซีเอ็นเอสเอ ( CNSA : Chinese National Space Administration ) กำหนดแผนจะส่งกล้องโทรทรรศน์อวกาศซุนเทียนขึ้นสู่อวกาศในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2566 และกล้องจะเริ่มทำงานจริงในปี พ.ศ. 2567 มีอายุการทำงานงานประมาณ 10 ปี

ภารกิจหลักของกล้องโทรทรรศน์อวกาศซุนเทียนคือ สำรวจท้องฟ้าให้ได้ 40 เปอร์เซ็นต์ ในช่วงเวลาทำงาน 10 ปี และมีเป้าหมายจำเพาะ นอกเหนือไปจากการสำรวจอวกาศและจักรวาลโดยทั่วไปแล้ว ก็จะเจาะศึกษาสสารมืด ( Dark Matter ) พลังงานมืด ( Dark Energy ) การกำเนิดและวิวัฒนาการของกาแล็กซีด้วย

กล้องโทรทรรศน์อวกาศซุนเทียน จะถูกส่งขึ้นไปโคจรอยู่ในอวกาศ ประกบคู่กับสถานีอวกาศเทียนกง ที่ระดับความสูงจากพื้นโลกประมาณ 380 กิโลเมตร โดยไม่ประกบติดกับสถานีอวกาศ แต่สามารถจะเชื่อมต่อกับสถานีอวกาศได้ตามความจำเป็น

(4) วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีใหม่เพื่อคนตาบอด

ปี พ.ศ. 2566 อาจจะยังไม่เห็นความแพร่หลายของการใช้เทคโนโลยีเพื่อคนตาบอดมากเท่าที่อยากเห็นกัน แต่จะมีความก้าวหน้าของเทคโนโลยีใหม่ ดังเช่น การใช้คลื่นเสียงแทนแสงให้ติดตามกัน

สำหรับคนมีปัญหาในการใช้สายตา ดังเช่น สายตาสั้น สายตายาว ต้อตากระจก ในปัจจุบันมีวิธีการแก้ไขและรักษาที่ได้ผล ดังเช่น การใช้แว่นตา การผ่าตัดต้อตากระจกด้วยเลเซอร์ แต่สำหรับคนตาพิการถึงระดับบอด ก็ได้มีความพยายามในการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีหลายชนิดเพื่อช่วยคนตาบอด

วิธีหนึ่งที่ได้รับความสนใจมากเป็นพิเศษคือ วิธีใช้ ตาไบโอนิก (Bionic Eye) ที่ไม่ต้องมีการฝังชิ้นส่วนเข้าไปในตา แต่ใช้อุปกรณ์ติดอยู่กับแว่นตา แล้วส่งสัญญาณแสงไปกระตุ้นเซลล์ประสาทของเรตินาที่ยังทำงานได้ หรือส่งเป็นสัญญาณไฟฟ้าที่เส้นประสาทของเรตินา เพื่อส่งเป็นสัญญาณไฟฟ้าไปยังสมองส่วนการมองเห็น ดังเช่นตาปรกติ

ได้มีการทดลองตาไบโอนิกกับผู้มีปัญหาด้านสายตามาตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ด และมีการผลิตออกใช้กับคนตาบอดจริงๆ บ้างแล้ว โดยในสหรัฐอเมริกา ตาไบโอนิกแรกที่ได้รับการรับรองให้ใช้ เมื่อปี พ.ศ. 2563 คือ อาร์กัส 2 (Argus II) เป็นแบบยังต้องฝังอิเล็กโตรดเข้าไปในตา ประกอบด้วยกล้องจิ๋วติดที่แว่นตา ส่งสัญญาณแสงไปที่อิเล็กโตรนฝังอยู่ในเรตินา กระตุ้นเซลล์ของเรตินาให้ส่งเป็นสัญญาณไฟฟ้าไปตามเส้นประสาทตาสู่สมอง

แต่ค่าใช้จ่ายที่สูงทั้งสำหรับงานการวิจัยและพัฒนา และการใช้กับคนป่วยจริง ทำให้ตาไบโอนิกยังไม่ก้าวหน้าและออกใช้งานจริงมากเท่าที่อยากเห็นกัน

แล้วก็มีความก้าวหน้าในวิธีการใหม่ๆ เพื่อคนตาบอดให้เห็นได้ ที่กำลังได้รับความสนใจมาก เป็นวิธีการใช้คลื่นเสียงแทนคลื่นแสง แบบเดียวกับการใช้คลื่นเสียงในการถ่ายภาพอัลตราซาวนด์ของทารกในครรภ์มารดา

เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2565 มีรายงานจากมหาวิทยาลัยเซาเทิร์น แคลิฟอร์เนีย (University oF Southern California) ความสำเร็จครั้งแรก ในการใช้คลื่นเสียงส่งสัญญาณภาพอักษร "ซี" (C) กับหนูตาบอด และโดยการใช้อิเล็กโตรดจับคลื่นการทำงานของสมองส่วนการมองเห็น พบว่า สมองของหนูก็ได้เห็นภาพรางๆ ของอักษร "ซี"

ในปี พ.ศ. 2566 อาจจะได้เห็นรายงานความก้าวหน้าเพิ่มเติมจากนักวิทยาศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยเซาเทิร์น แคลิฟอร์เนีย และที่อื่นๆ เกี่ยวกับการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีช่วยคนตาบอด ด้วยคลื่นเสียงแบบอัลตราซาวนด์และอื่นๆ โดยนักวิทยาศาสตร์ที่เซาเทิร์น แคลิฟอร์เนีย ตั้งเป้าหมายสูงสุดเป็นคอนแทคเลนส์ ช่วยให้คนตาบอดมองเห็นได้ด้วยคลื่นเสียงอย่างง่ายๆ ดังเช่น คอนแทคเลนส์ ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน

(5) ความหวังจาก "คอป 28" ที่ดูไบ

การประชุม"คอป 27" ( COP 27 ) ที่ประเทศอียิปต์ เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2565 จบลงด้วยข้อตกลงสำคัญที่สุด คือ การชดเชย "ความสูญเสียและความเสียหาย" ( Loss and Damge ) แก่ประเทศยากจนที่ได้รับผลกระทบจากภาวะโลกร้อน แล้วการประชุม "คอป 28" ที่นครดูไบ ประเทศสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ในปี พ.ศ. 2566 จะคาดหวังอะไรที่สำคัญได้บ้าง?

COP ( Conference of Parties : การประชุมภาคีสมาชิก ) เป็นกระบวนการฝ่ายปฏิบัติการของ UNFCCC ( United Nations Framework Convention On Climate Cange : กรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ) จัดประชุมใหญ่ทุกปี ตั้งแต่ครั้งแรก (COP 1) พ.ศ. 2538 ยกเว้น พ.ศ. 2563 (จากการแพร่ระบาดของโควิด-19)

"คอป" เป็นการประชุมใหญ่ของผู้นำโลกเพื่อต่อสู้กับปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและโลกร้อน ผลงานสำคัญที่รู้จักกันดี มีเช่น "พิธีสารเกียวโต" (Kyoto Protocol จาก คอป 3 พ.ศ. 2540) และ "ความตกลงปารีส" (Paris Agreement จากคอป 21 พ.ศ. 2558)

จากคอป 27 ที่ประเทศอียิปต์ มีผลการประชุมสำคัญที่สุด เรียก "Loss and Dage" เพื่อจัดตั้งกองทุนและดำเนินการในการชดเชยความสูญเสียและความเสียหายที่เกิดกับประเทศยากจน จากภาวะโลกร้อนที่สาเหตุใหญ่มาจากประเทศอุตสาหกรรม ซึ่งเป็นประเด็นใหญ่เรียกร้องกันในการประชุมที่ผ่านๆ มาหลายปี แต่เพิ่งจะได้รับความเห็นชอบเป็นมติออกมาอย่างเป็นทางการ

สำหรับการประชุมคอป 28 ที่นครดูไบ ระหว่างวันที่ 30 พฤศจิกายน-12 ธันวาคม 2566 ถูกจับตามองว่า จะ "จริงจัง" หรือ "ได้ผล" แค่ไหน เพราะสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เป็นประเทศที่เศรษฐกิจผูกพันอยู่กับเชื้อเพลิง ฟอสซิลหรือน้ำมันและแก๊สธรรมชาติ ซึ่งเป็นต้นเหตุใหญ่ที่สุดของภาวะโลกร้อน

แต่ประเทศสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ก็ได้แสดงเจตนารมณ์ชัดเจนในการช่วยแก้ปัญหาภาวะโลกร้อนและการช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบจากความเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศอย่างต่อเนื่องตลอดมาเป็นเวลาหลายปี ได้แสดงความตั้งใจและ "เสนอตัว" เป็นผู้จัดการประชุม "คอป 28" ในการประชุม "คอป 26" พ.ศ. 2564 ที่เมืองกลาสโกว์ ประเทศสกอตแลนด์ และได้รับอนุมัติในที่สุด เป็นเจ้าภาพจัดคอป 28

สำหรับความคาดหวังจากการประชุมคอป 28 ใหญ่ๆ ก็จะเป็นประเด็นที่ยังค้างต่อเนื่องกันมา และข้อตกลงที่มีการลงมติให้ "มีขึ้น" แต่ยังไม่สมบูรณ์สำหรับปฏิบัติการจริงๆ ดังเช่น ผลจากคอป 27 เรื่อง "ความสูญเสียและความเสียหาย" ที่ยังมีประเด็นและรายละเอียดแหล่งที่มาของกองทุนและการบริหารจัดการ

ประเด็นใหญ่ที่ยังค้างต่อเนื่องมากจากการประชุม คอป 27 คือ การควบคุมอุณหภูมิโลกไม่ให้ขึ้นสูงเกิน 1.5 องศาเซลเซียสเหนือระดับก่อนยุคอุตสาหกรรม

 จากการสำรวจดาวพฤหัสบดีและดวงจันทร์ของดาวพฤหัสบดีมาก่อน พบว่า ดวงจันทร์สามดวงคือ เจนีมีค, กัลลิสโตและยูโรปา เป็นดวงจันทร์ปกคลุมด้วยน้ำแข็งและมีร่องรอยหลักฐานว่า มีน้ำอยู่ใต้แผ่นน้ำแข็งปกคลุมผิวดวงจันทร์ทั้งสามดวงเป็นปริมาณมาก

จากประกาศของนาซา ตั้งทีมงานเพื่อศึกษา "ปรากฏการณ์ในอากาศที่อธิบายไม่ได้" หรือ "Unidentified Aerial Phenomena: UAP" ที่สื่อโดยทั่วไปเรียกกันเป็นทีมงานศึกษายูเอฟโอ เมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2565 ตามมาด้วยการประกาศรายชื่อทีมงานศึกษายูเอฟโอทั้งหมด 16 คน เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. 2565 นาซา ได้รายงานว่า ทีมงานทั้งหมด ได้เริ่มต้นทำงานกันแล้วในวันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2565 มีกำหนดเวลาการทำงานเก้าเดือน ด้วยงบประมาณไม่เกินหนึ่งแสนดอลลาร์